ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΜΑΨΟΥ

Στην ανατολική υπώρεια της Παλουκόρραχης και σε κατάφυτη χαράδρα, πίσω από τον Ακροκόρινθο, βρίσκεται η παλαιά Μονή του Αγίου Νικολάου, που από το 1979 λειτουργεί γυναικείο ιερό Ησυχαστήριο «Ο Τίμιος Σταυρός» με πολλές μοναχές.
Σχετικά με τον Ι. Ναό Αγίου Νικολάου η αρχαιολόγος Σκαρμούτσου Κων-να, που διενήργησε ανασκαφή αναφέρει: «Ο ναός Αγίου Νικολάου, άλλοτε καθολικό ερειπωμένης σήμερα μονής, χτισμένος σε ερημικό δασώδες περιβάλλον, είναι σήμερα μονόχωρο εξωκλήσι με δίκλινη κεραμοσκεπή στέγη και τρίπλευρο εξωτερικά Ιερό. Η σημερινή μορφή του ναού αποτελεί τη τελευταία φάση διαδοχικών οικοδομικών μετατροπών.
Κατά τη διάρκεια εργασιών επανακατασκευής του δαπέδου αποκαλύφθηκαν τμήματα τοιχοποιίας που ανήκουν στην αρχική οικοδόμηση του ναού. Η ανασκαφική έρευνα που επακολούθησε στο δυτικό τμήμα της πλακόστρωσης αποκάλυψε δύο παράλληλους ισοπαχείς τοίχους (μηκ. 4, πλ. 0,70, ύψ. 0,80 μ. περίπου) που καταλήγουν ανατολικά σε ημικυκλική κόγχη (διαμ. 1,57 μ.). Είναι χτισμένοι από αργολιθοδομή με κονίαμα ενδιάμεσα και θραύσματα πλίνθων. Ο νότιος τοίχος συνεχίζει και εξωτερικά, πέραν της δυτικής όψης του σημερινού ναού.
Ο αρχιτεκτονικός τύπος του κτιρίου στον οποίο ανήκει το τμήμα που αποκαλύφθηκε θα προσδιορισθεί, όταν ολοκληρωθεί η συστηματική πλέον ανασκαφή δυτικά και νότια και εφόσον αρθούν οι υφιστάμενες τεχνικές δυσχέρειες.
Ο ενδιάμεσος μεταξύ των δύο μακρών τοίχων χώρος, τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά, δυτικά του σημερινού ναού, έχει καλυφθεί από πρόχειρους, ομαδικούς κατά το πλείστον τάφους. Πρόκειται για 19 ελεύθερες ταφές σε αβαθείς λάκκους με κοινά τοιχώματα, οι περισσότερες έχουν προσανατολισμό Α-Δ.
Από την έρευνα προήλθαν σημαντικότατα ευρήματα:
1) Δύο χρυσά υπέρπυρα Ισαακίου Β. Αγγέλου (1185-1195). Στη μία όψη ο αυτοκράτορας κρατεί σκήπτρο και ξίφος, μαζί με τον αρχάγγελο Μιχαήλ. Στο κέντρο το χέρι του Θεού που ευλογεί. Στην άλλη όψη ένθρονη η Παναγία με το Χριστό (Πίν. 80 α-β)
2) Δύο όστρακα από βυζαντινά πινάκια με ανοιχτόχρωμη κιτρινοπράσινη εφυάλωση. Στο χείλος φέρουν αντίστοιχα γραπτές επιγραφές σε μικρογράμματη γραφή του τύπου Fettaugen:
α) {ε} στι το σώμα τω (Λάβετε, φάγετε, τούτο μου εστί το Σώμα, το υπέρ υμών κλώμενον εις άφεσιν αμαρτιών). β) τε εξ αυτού πάντες (Πίετε εξ αυτού πάντες, τούτο εστί το Αίμα μου…).
Οι επιγραφές πλαισιώνονται  με διακόσμηση από εμπλεκόμενους αντικριστούς κύκλους. Το περιεχόμενο της γραφής του δεύτερου οστράκου οδηγεί στο συμπέρασμα ότι χρησιμοποιήθηκε ως δισκάριο του Αγίου Ποτηρίου. Χρονολογούνται στα τέλη του 12^ου – αρχές 13^ου αι. (Πίν 80 γ-δ).
3) 77 μικρές διάτρητες ψήφοι από κυανή και πράσινη υαλόμαζα.
4) 11 λεπτά χάλκινα δισκάρια – κομβία με κοκκιδωτή διακόσμηση.
5) Θραύσματα από γυάλινα αγγεία σε πρασινωπή απόχρωση.
6) Σπαράγματα μεταβυζαντινών τοιχογραφιών, αποσπασματικού χαρακτήρα, στα οποία κυριασχούν οι αποχρώσεις ώχρας και υπόλευκου με ερυθρές πινελιές.
Πάνω στα ερείπια του ναού που εντοπίσθηκε (α΄ φάση) φαίνεται ότι οικοδομήθηκε στα μεταβυζαντινά τουλάχιστον χρόνια άλλος ναός (β΄ φάση), στοιχεία του οποίου διασώζονται στον υπάρχοντα νεότερο (γ΄ φάση), όπως: α) Το τρίπλευρο εξωτερικά Ιερό, χτισμένο από λαξευτούς πωρόλιθους και στρώσεις κεράμων, έχει μονόλοβο παράθυρο πλαισιωμένο από οδοντωτή κεραμική ταινία και είναι φραγμένο με γλυπτό μαρμάρινο αρχιτεκτονικό μέλος (Πίν. 80 ε). β) Η Αγία Τράπεζα αποτελείται από μαρμάρινο επίθημα παλαιοχριστιανικής εποχής με διακόσμηση σταυρών, ανθεμίων και φύλλων παπύρου, και στηρίζεται σε μαρμάρινο αρραβδωτό κίονα. γ) Στο εσωτερικό του ναού υπάρχουν ίχνη παλαιότερων τοίχων, όπου εγγράφονται κόγχες με οξυκόρυφη απόληξη.
Ο ναός με τη σημερινή του μορφή ανήκει σε επισκευές των τελευταίων χρόνων, ενώ τα ερειπωμένα κελιά της άλλοτε ακμάζουσας μονής, αναπτύσσονται κατά τον άξονα Β-Ν. Σήμερα διατηρείται, ο πίσω τοίχος των κελιών, που λειτουργεί ως μανδρότοιχος, με ίχνη διαχωριστικών και ανοιγμάτων, καθώς επίσης το τζάκι και η καπνοδόχος σε ένα από αυτά. Όλο το συγκρότημα που δεν διέθετε περίβολο, είναι κτισμένο σε ύψωμα και στηρίζεται σε καμαροσκέπαστους χώρους, που χρησιμοποιήθηκαν ως αποθήκες αρχικά και μετά ως σταύλοι.
Στις αρχές του 18^ου αι. λειτούργησε ως μετόχι της Μητροπόλεως Κορίνθου ‘εις αποστροφήν των μητροπολιτών Κορίνθου, είποτε παρά των εισιόντων η εξιόντων ενοχλοίντο …’». Μετόχι της Μητρόπολης Κορίνθου ήταν στις αρχές του 18^ου αι. η μονή Αγίου Νικολάου Αγίου Γεωργίου Νεμέας και όχι του Μαψού.
Ο αείμνηστος Τάσος Γριτσόπουλος δημοσίευσε το από 13 Σεπτεμβρίου 1794 σιγίλλιο που απέλυσε ο Πατριάρχης Κων/πόλεως Γεράσιμος Γ΄ προς το «επ’ ονόματι του οσίου πατρός ημών Νικολάου του θαυματουργού, μετοχίου της αγιωτάτης μητροπόλεως Κορίνθου, του εκεί κατά την κώμην Άγιος Γεώργιος λεγομένη.» Πρόκειται για το μετόχι του Αγίου Νικολάου που βρίσκεται 500 μέτρα μετά το τέλος της οδού Προφήτη Ηλία στην Νεμέα και όχι για το μετόχι του Αγίου Νικολάου Μαψού, όπως εσφαλμένα σημειώνει. Η κωμόπολη Νεμέα μέχρι το 1923 λεγόταν Άγιος Γεώργιος και σ’ αυτή αναφέρεται το σίγιλλιο. Το μετόχι της Νεμέας κατείχε στις 20.1.1698 την παρακάτω περιουσία, όπως αναφέρει ο Ντόκος      Κων-νος.
 «φ. 152ν) μονάστείρη του Αγιου Νήκολάου εις τον Άγιων Γεόργιον έχει εκλεισία το καθολικώ 1, εχει και αρτηκα 1 παρακλήσι 1, κεληα 12, περηβόλη 1 κοντά στο μοναστείρη και βρίση 1, ελαίς ρίζες 5, σικαίς ρήζες 2, καρια 1, αμπιδεα 1, ροειδαίς ρίζαις 5 κάτο εις τα Αμπέληα, καρές ρήζες 4 και ελές ρήζαις 8, αμπέληα ξηναρίων 145, χοράφηα πηνακίων 500 καθός φανερόνει το μπον προβάδο, μετόχει με σπήτηα 3 και εκκλησία του Τιμίου Προδρόμου και παρακλήσει 1, ελαίς εις την Γκόρηνθο ρήζαις 20 της έχι προσίλομεναις ο Κιριαζής του Δούκα δια ψυχεικήν σοτηρίαν».
Υπάρχουν οθωμανικά φιρμάνια των ετών 1745, 1768 και 1795 και σ’ αυτό (το μοναστήρι Αγίου Νικολάου Νεμέας) διέμενε μέχρι το θάνατό του 22.2.1836 ο Μητροπολίτης Κορινθίας Κύριλλος. Πολλά στοιχεία γι’ αυτό περιλαμβάνονται στην ανέκδοτη εκ 700 σελίδων ερευνητική μας εργασία με τίτλο «Ο τέως δήμος Νεμέας 1834-1912»
Ο Νικολάου Γεώργιος σημειώνει ότι το έτος 1699 το «Μοναστήρι ο Άγιος Νικόλαος στο Μαψό, έξω από το Κάστρο της Κόρινθος είχε 4 μοναχούς. Ηγούμενος παπά – Ναθαναήλ από χωρίον Λίμνες, τερρετόριο Κόρινθο, χρόνων 55. Άλλος ιερομόναχος, νησιώτης Συμεών, χρόνων 40. Καλόγερος Γερμανός, Μοραΐτης, χρόνων 35. Έτερος καλόγερος Ιωάννης, Σοφικιώτης, χρόνων 60. Το άνωθεν μοναστήρι δεν έχει υποστατικά.»
Η μονή δεν αναφέρεται στο κατάστιχο που έγινε το 1829, ούτε στις μετέπειτα, γιατί δεν κατείχε περιουσία.
Επί τουρκοκρατίας ήταν ορμητήριο των οπλαρχηγών και καταφύγιο των Ελλήνων.
Με το από 31.1.1912 Β.Δ. «Το εξωκκλήσιον Άγιος Νικόλαος Μαψού υπάγεται εις την ενορίαν του Αγίου Παύλου της πόλεως Κορίνθου». Αυτό στηρίχτηκε στο 47/5.9.1911 ψήφισμα του δημοτικού Συμβουλίου και στην 3537/1912 συμβουλευτική γνωμοδότηση του Σ. Αρχιεπισκόπου Κορινθίας.
Το 1913 σε Κορινθιακή εφημερίδα αναφέρεται: «Εκ διαδόσεων πληροφορούμεθα ότι εις το εξωκκλήσιον Μαψού διαμένουσιν εν τοις κελλίοις των καλογήρων φθισικοί, όπερ είναι άτοπον, διότι υπάρχει κίνδυνος μεταδόσεως της ασθενείας χάριν αναψυχής».
Η  Ι. Μονή ανήκε στον Ι.Ν. του Αποστόλου Παύλου Κορίνθου, ο οποίος νοίκιαζε τα κτήματά της ύστερα από πλειοδοτική δημοπρασία (Εκκλησιαστικό Συμβούλιο: Γ. Καλλίρης, Α. Σεμιγδαλάς, Α. Μάρκελλος, Νικ. Δουρδούμας και Κυριάκος Σούτσος ιερεύς).
Με την από 16.10.1940 απόφαση του Υπουργείου Εσωτερικών, που δε δημοσιεύτηκε σε ΦΕΚ αναγνωρίστηκε ο οικισμός Μονή Αγίου Νικολάου της κοινότητας Κουταλά και προσαρτήθηκε στην κοινότητα Σολομού. Στις 19.3.1961 ο οικισμός Μονή Αγίου Νικολάου καταργήθηκε.
Στις 9 Μαϊου 1946, ημέρα εορτής του Αγίου Νικολάου του Νέου εκ Βουνένης, ο τότε Μητροπολίτης Κορινθίας Μιχαήλ Κωνσταντινίδης (1939 – 1949) χειροτόνησε ιερέα τον Καλαρά Παναγιώτη από την Κλένια.
Το 1979 (ΦΕΚ 54/16.3.1979 τ.Α΄) ιδρύθηκε η Ιερά Γυναικεία Κοινοβιακή Μονή Αγίου Νικολάου Μαψού Κορινθίας. Ηγουμένη: Καράκη Φοίβη 1981 – 1985 – Νικάνδρου Πελαγία από 1986 – 2002 μοναχές 3-4 και Κριτσιλίγκου Παταπία από 2003 έως σήμερα μοναχές 3.
Από το 1979 άρχισε να κτίζεται το γυναικείο ιερό Ησυχαστήριο «ο Τίμιος Σταυρός Μαψού» και ολοκληρώθηκε το 1985. Ηγουμένη: Καράκη Φοίβη 1986 – 1990 μοναχές 12 – Φλέσσα Μεθοδία 1991 έως σήμερα, μοναχές 1991 – 93: 12 1994 – 2001: 20 – 25 2002 έως σήμερα: 25 έως 30.

Ο Λεκκός αναφέρει στο βιβλίο με τίτλο «Τα Ελληνικά Μοναστήρια».
«Κοντά στο παλαιό μονύδριο η αδελφότητα ανήγειρε το καθολικό σταυροειδούς ρυθμού. Το συγκρότημα σε σχήμα Σταυρού, εντυπωσιάζει με το μέγεθος, τη χάρη και την πρωτοτυπία του. Περιλαμβάνει το ηγουμενείο, το αρχονταρίκι, τα κελλιά και τα εργαστήρια, τα παρεκκλήσια, την τράπεζα και τους υπόλοιπους αναγκαίους χώρους. Η θέα είναι πανοραμική και το ενδιαφέρον του προσκυνητού κεντρίζεται από το γεροπλάτανο (ηλικίας χιλίων περίπου ετών), τα πανύψηλα κυπαρίσσια, την αρχαία πηγή της Μονής και τα υπολείμματα του βυζαντινού υδραγωγείου. Η αρχαιολογική Υπηρεσία, από το 1989, ενεργεί ανασκαφές στην περιοχή αυτή. Η αδελφότητα έχει υπό τη μέριμνά της ορφανοτροφείο που το λειτουργεί με δαπάνη της».
Πανηγυρίζει α) στις 6 Δεκεμβρίου, β) 9 Μαϊου, εορτή Αγίου Νικολάου Νεομάρτυρος και γ) 14 Σεπτεμβρίου, εορτή Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού. Με την Β1/Φ31/22940/827 Υ.Α. (ΦΕΚ 543/8.6.1979 τ. Β΄) χαρακτηρίστηκε «ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο ο Ι. Ναός του Αγίου Νικολάου στο Μαψό Κορινθίας, για την προστασία των σωζόμενων στοιχείων του παλαιότερου ναού και των παλαιών κτισμάτων μεταβυζαντινής περιόδου που περιβάλλουν το ναό.»
Η «Ιερά Γυναικεία Κοινοβιακή Μονή Αγίου Νικολάου Μαψού Κορινθίας» νοικιάζει κατ’ έτος το Πευκοδάσος της (Αγίου Νικολάου) δια πλειοδοτικού διαγωνισμού.
 Εκκλησίες
1. Άγιοι Θεόδωροι: Κτίστηκε το 1973 και εγκαινιάστηκε από το Μητροπολίτη Κορινθίας κ.κ. Παντελεήμονα στις 5.9.1976. Το οικόπεδο δώρισαν οι: α) Μπίτζιος Νικ. Ευάγγελος και Αφοί Νικόλαος, Παναγιώτης και Γεώργιος Ευαγγέλου Μπίτζιου 450 τ.μ., β) Γεώργαρης Νικ. Κων-νος 450 τ.μ. και γ) Οικονόμου Παν. Μιχαήλ 600 τ.μ. εντός του χωριού στο Ι.Ν. Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, που εκπροσωπούσαν οι Κοντογιάννης Θεοδ. Γεώργιος και Μπίτζιος Νικ. Ευάγγελος για την ανέγερση νέου Ιερού Ναού (αρ. συμβ 5620/25.8.1961 συμβ/φου Κλεωνών).
2. Άγιος Ιωάννης: Οι κάτοικοι εκκλησιάζονταν αρχικά στον Ι.Ν. της Μονής Αγίου Νικολάου. Το 1900 έκτισαν τον Άγιο Ιωάννη, που είναι και το Νεκροταφείο του χωριού. Τιμάται πανηγυρικά στις 29 Αυγούστου.
Εξωκκλήσια: Προφήτης Ηλίας που ανακαινίστηκε το 1997.
Όνομα βιβλίου: Ο ΤΕΩΣ ΔΗΜΟΣ ΚΛΕΩΝΩΝ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ 19^ος  – 20^ός  Αιώνας
Συγγραφείς: Ξενοφών Ηλίας –Ζωή Ηλία
Τηλ. Παραγγελιών: 6946204409