10 Οκτωβρίου 1944
Έρευνα-κείμενα-επιµέλεια: Γιώτα Χρ. Αθανασούλη
Ο Terry Southwell-Keely πολεµικός ανταποκριτής της αυστραλέζικης εφηµερίδας Sydney Morning Herald περιγράφει τις φρενήρεις πανηγυρικές εκδηλώσεις για την απελευθέρωση από τους Γερμανούς σε όλο το μήκος της παραλιακής Κορινθίας – Το μοναδικό βίντεο ντοκουμέντο της βρετανικής Pathe – Ο άγνωστος Ελληνοεβραίος αντάρτης της Λυκοποριάς
Για την απελευθέρωση της Κορινθίας δεν υπάρχει σαφώς προσδιορισμένος χρόνος. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι συνέβη στις 7 Οκτωβρίου 1944, ωστόσο ο Terry Southwell-Keely πολεµικός ανταποκριτής της αυστραλέζικης εφηµερίδας Sydney Morning Herald στην ανταπόκρισή του της 15ης Οκτωβρίου 1944 από την Ελλάδα (µέσω Λονδίνου) τοποθετεί την απελευθέρωση της Κορινθίας στις 10 Οκτωβρίου 1944.
Το ρεπορτάζ του περιγράφει την καταστροφή που άφησαν οι Γερµανοί στο πέρασµά τους, αλλά και την ευφορία του πληθυσµού για την πτώση των Ναζί και την απελευθέρωση. Η περιγραφή του ταιριάζει απόλυτα µε το διαδεδοµένο βίντεο της Pathe του Βρετανικού στρατού (από όπου και οι φωτογραφίες του άρθρου) το οποίο δείχνει την θριαµβευτική ποµπή των βρετανικών και ελληνικών αντάρτικων στρατευµάτων στην παραλιακή ζώνη της Κορινθίας από το Δερβένι έως και την Κόρινθο.
Ας απολαύσουµε την περιγραφή του Southwell-Keely (σε µετάφραση) από το αρχείο της εφηµερίδας Sydney Morning Herald:
Όλοι οι Κορίνθιοι γιορτάζουν την Ελευθερία
ΠΟΡΕΙΑ ΘΡΙΑΜΒΟΥ
Από τον T. SOUTHWELL KEELY, µε τους Έλληνες αντάρτες στην Κόρινθο.
ΛΟΝΔΙΝΟ, Oκτ. 15,— Οι καµπάνες στις Εκκλησίες χτυπούν αδιάκοπα καθ ‘όλο το µήκος του Κόλπου της Κορίνθου, γιορτάζοντας την απελευθέρωση της Πελοποννήσου. Σε κάθε χωριό και οικισµό ο πληθυσµός παρατάσσεται δεξιά και αριστερά από τους δρόµους, περιµένοντας να περάσουν τα βρετανικά και τα ελληνικά στρατεύµατα.
Οι Έλληνες αντάρτες, που είχαν αγωνιστεί για τόσο πολύ καιρό στα βουνά, ξεχύνονται στο γραφικό κόλπο και όλοι έρχονται στην Κορινθία µε πρόθεση να κυνηγήσουν τον υποχωρούντα εχθρό.
Κατά τη διάρκεια των πρώτων ηµερών της βρετανικής επέλασης εµφανίστηκαν λίγες σηµαίες, αλλά σήµερα κάθε σπίτι έχει κάποια µορφή αυτοσχέδιου λαβάρου. Ορισµένες είναι λωρίδες από βαµµένο χαρτόνι, καρφωµένες σε σανίδες. Κάθε σπίτι έχει τώρα ένα πολιτικό σλόγκαν ζωγραφισµένο στους τοίχους του.
Η διαδροµή µεταξύ Πάτρας και Κορίνθου είναι ένα εφιαλτικό ταξίδι.
Οι Γερµανοί είχαν ανατινάξει κάθε γέφυρα και οι παρακάµψεις γίνονται µέσα από επικίνδυνες διαβάσεις ποταµών, ακολουθώντας µονοπάτια κτηνοτρόφων και παραθαλάσσιες αµµουδιές. Η µεταφορά είναι το πιο δύσκολο πρόβληµα εδώ, αφού οι Γερµανοί πήραν µαζί τους όλα τα τροχοφόρα.
Τρεις Βρετανοί ανταποκριτές επιβιβάστηκαν σε ένα ερειπωµένο αυτοκίνητο, το οποίο είχε χρησιµοποιηθεί στο παρελθόν από τη Γκεστάπο και εγκαταλείφθηκε από τους Γερµανούς ως ακατάλληλο για περαιτέρω χρήση, για το ταξίδι από την Πάτρα προς την Κόρινθο.
Ζεστό καλωσόρισµα
Ο τρελός Έλληνας οδηγός, που ήταν «πακέτο» µε το αυτοκίνητο, τόνισε τους κινδύνους του ταξιδιού. Το όχηµα «έσπασε» σε πολλές περιπτώσεις και αρκετές φορές έπρεπε να ανυψωθεί µε τα χέρια από πολλούς αγρότες για να αποφύγει τα χαντάκια στα οποία το οδηγούσε συχνά ο οδηγός. Το σύστηµα επικοινωνίας των ανταρτών προειδοποιούσε κάθε χωριό για την άφιξή µας και τα πλήθη µάς περίµεναν, φράσσοντας την πορεία µας και επιµένοντας να γεµίζουν το αυτοκίνητό µας µε φρούτα και φαγητό, παρά το ότι δεν είχαν την πολυτέλεια να τα προσφέρουν.
Γιρλάντες λουλουδιών κάλυπταν το όχηµα και τα πέταλα και τα κοµφετί έπεφταν πάνω στους επιβάτες του έως ότου σχεδόν θάφτηκαν. Μπουκάλια µε αρώµατα ψεκάζονταν µέσα από τα παράθυρα, λούζοντας όλους µας µε ισχυρά αρώµατα.
Η άφιξή µας σε κάθε χωριό προκαλούσε οµιλίες. Σε ορισµένα µέρη, προφανώς παρασυρόµενοι από την ισχυρή ρητορική των οµιλητών, πολλοί ντόπιοι άνδρες µαζί σήκωναν το αυτοκίνητο και τους επιβάτες του και προσπαθούσαν να µας κουβαλήσουν στο δρόµο! Ένας ταχυδροµικός οδηγός που ακολουθούσε σηκώθηκε όρθιος πάνω στη µοτοσυκλέτα του και συνέχισε να οδηγεί µε αυτόν τον τρόπο διασχίζοντας µια πόλη, ενώ το πλήθος ζητωκραύγαζε διαρκώς «Ζήτω».
Σε καθένα από αυτά τα χωριά ήταν εµφανής η στέρηση και ο υποσιτισµός, όµως φρούτα και σταφίδες µάς χαρίζονταν σχεδόν µε το ζόρι και οι δωρητές δεν δέχονταν καµία άρνηση.
Όταν το Τάγµα της Ελληνικής Ασφάλειας, που κρατούσε την Κόρινθο από τότε που οι Γερµανοί αποσύρθηκαν, πριν από πέντε µέρες, οδηγήθηκε σε οµαδική φυλάκιση, τα βρετανικά στρατεύµατα και το αυτοκίνητο των ανταποκριτών – το οποίο συνεχώς έµενε και έπρεπε να το σπρώξουµε για να ξαναξεκινήσει καθυστερώντας επανειληµµένα την πορεία – υπερήφανα οδήγησαν την ποµπή χιλιάδων ανθρώπων µέσα στην πόλη.
Δύο τάγµατα Ανταρτών, µε µουλάρια, άλογα, καροτσάκια και φορτηγά και οπλισµένα µε κάθε µορφής τουφέκι και παλαιό κυνηγετικό όπλο, ακολουθούσαν.
Αυτοί οι άγριοι, δασύτριχοι, γενειοφόροι άντρες, ντυµένοι µε κουρέλια στολών και άλλων ενδυµάτων, είχαν γερµανικές χειροβοµβίδες περασµένες στις ζώνες τους, εκτός µικρές αρµαθιές γερµανικών όπλων που κρέµονταν κατά µήκος του σώµατός τους. Τα καροτσάκια και ο “αιχµαλωτισµένος” ελκυστήρας έσερναν γερµανικά και ιταλικά όπλα πεδίου.
Μετά από τους Αντάρτες έρχονταν χιλιάδες χωρικοί, οργανωµένοι σε οµάδες µερικών εκατοντάδων, που συγκέντρωναν τους πιο τραχείς άντρες, γυναίκες και παιδιά που έχω δει ποτέ. Οι παπάδες των χωριών βάδιζαν επικεφαλής. Κανένας από αυτούς τους ανθρώπους δεν είχε γερό ζευγάρι µπότες και πάνω από τους µισούς ήταν είτε ξυπόλητοι είτε φορούσαν τσόκαρα.
Τραγουδούσαν καθώς προέλαυναν
Όλοι κουβαλούσαν πλακάτ, κυρίως εικόνες που είχαν αφαιρέσει από τους τοίχους τους και στο πίσω µέρος των οποίων είτε είχαν ζωγραφίσει τις συµµαχικές σηµαίες είτε είχαν γράψει συνθήµατα του E.A.Μ.
Καθώς περπατούσαν τραγουδούσαν, µε στεντόρειες φωνές, τον ύµνο των Ανταρτών, µια έντονη και κατά καιρούς λυπητερή µελωδία. Όλοι εντάχθηκαν και όλη η πόλη φαινόταν να τραγουδάει ταυτόχρονα.
Καθ ‘όλη τη διάρκεια της ηµέρας το πρωί και το απόγευµα η ποµπή ξεχύθηκε µέσα στην πόλη µέχρις ότου όλοι οι δρόµοι ήταν ασφυκτικά γεµάτοι.
Οι παρελάσεις συνεχίστηκαν µέχρι τη νύχτα. Πολλοί άνδρες και γυναίκες κατέρρευσαν από την απόλυτη κόπωση και τον υποσιτισµό και έπρεπε να µεταφερθούν στα χέρια».
To video ντοκουμέντο της βρετανικής Pathe
Χάρη στα αρχεία της βρετανικής Pathé, έχει διασωθεί οπτικό υλικό από τη μέρα που ο αριστερός ΕΛληνικός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ) και τα βρετανικά στρατεύματα εισήλθαν στην Κόρινθο. Παρά το γεγονός ότι η περιγραφή του βίντεο δηλώνει ότι η τοποθεσία και η ημερομηνία της καταγραφής είναι άγνωστες, είναι ξεκάθαρο ότι καταγράφηκε στην Κορινθία. Ο καθένας που ξέρει την Κόρινθο θα την αναγνωρίσει όπως και την οδό που οδηγεί σε αυτήν από την Πάτρα (κυρίως μετά το 2:24 λεπτό). Ένα πλακάτ που γράφει «ΕΠΟΝ Λεχαίου» δηλώνει ξεκάθαρα την περιοχή.
Μωύς Γιουσουρούμ: Ο αντάρτης Ελληνοεβραίος που πρωτοστάτησε απελευθέρωση της Κορίνθου
Μεταξύ των ανταρτών του ΕΛΑΣ που απελευθέρωσαν την Κορινθία ήταν κι ένας Ελληνοεβραίος, ο Μωύς Γιουσουρούμ, απόγονος μιας ιστορικής εμπορικής οικογένειας, της οποίας το όνομα διασώζεται στην υπαίθρια αγορά στο Μοναστηράκι της Αθήνας.
Κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου ο Γιουσουρούμ, φοιτητής της Οδοντιατρικής, υπηρέτησε ως αναισθησιολόγος του Ερυθρού Σταυρού, ενώ πήρε μέρος και στη μάχη της Κρήτης μαζί με τον αδελφό του Ιάκωβο. Το 1943 εντάχθηκε στον ΕΛΑΣ.
Τον Ιανουάριο του 1944, με εντολή της V Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ, πέρασε στην Πελοπόννησο και τοποθετήθηκε στο 6ο Σύνταγμα Κορίνθου. Εκεί αρχίζει η σημαντικότερη φάση της αντιστασιακής του ζωής. Χάρη στην οργανωτικότητά του, του ανατέθηκε η ευθύνη όλης της παραλιακής ζώνης, ως προωθημένο αντάρτικο φυλάκιο, με έδρα στη Ζαρούχλα και την Ακράτα. Συγκρότησε κινητή ομάδα που συνέλεγε πληροφορίες, κατέστρεφε τηλεγραφικούς στύλους και σιδηροδρομικές γραμμές και εγκαθιστούσε τηλεφωνικές συνδέσεις με τα ορεινά χωριά. Το καλοκαίρι οργάνωσε μόνιμο Φρουραρχείο στη Λυκοποριά (Φ8).
Το αντάρτικο σύνταγμα του Γιουσούρουμ ήταν αυτό που μπήκε στις 10 Οκτωβρίου νικηφόρο στην Κόρινθο, ενώ ακόμη και σήμερα, ο ρόλος του και η συμβολή του στην απελευθέρωση της Κορινθίας παραμένουν άγνωστα!
Ο Μωύς Γιουσουρούμ έζησε στην Αθήνα μέχρι το τέλος της ζωής του.
Aναδημοσίευση από το gnomipoliton.com
Έρευνα-κείμενα-επιµέλεια: Γιώτα Χρ. ΑθανασούληΠηγές:
- Sydney Morning Herald, digital archives, National Library of Australia
- Ερευνητικό Κέντρο Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδας, ψηφιακό αρχείο
- British Pathe, digital archives
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου