Ο Ακροκόρινθος πέφτει στα χέρια του Μωάμεθ του Πολιορκητή τον Αυγούστο του 1458

από το gnomipoliton.com

Η πύλη της Πελοποννήσου καταλαμβάνεται από τους Τούρκους – Ποιος ήταν ο Ματθαίος Ασάνης ο τελευταίος υπερασπιστής του Ακροκορίνθου – Τα γεγονότα που προηγήθηκαν – Οι εκτεταμένες καταστροφές στον αρχαιολογικό χώρο

Στα τέλη Ιουλίου του 1458 ο Μωάμεθ ο Πορθητής αφού έχει τελειώσει την αιματηρή περιοδεία του στην Πελοπόννησο και έχει κατακτήσει μια σειρά κάστρων με προεξάρχον αυτό της Πάτρας, επιστρέφει από τον παραλιακό δρόμο δίπλα στη θάλασσα προς την Κόρινθο, όπου έχει αφήσει το Μεγάλο Βεζίρη του, τον Μαχμούτ, να πολιορκεί τον Ακροκόρινθο. Όπως έχουμε δει σε προηγούμενο αφιέρωμα, ο Μωάμεθ έφτασε στην Κορινθία στις 15 Μαΐου 1458 αποφασισμένος να καθυποτάξει την Πελοπόννησο και να θέσει υπό την απόλυτη κυριαρχία του το Δεσποτάτο του Μοριά, μετά από τους κακούς πολιτικούς χειρισμούς των αδελφών Θωμά και Δημητρίου Παλαιολόγου.

Επιστρέφει, λοιπόν, ο Πορθητής και από τα δυτικά αυτή τη φορά προς την Κορινθία. Στο δρόμο του κατακτά το κάστρο της Βοστίτσας (Αίγιο) στο οποίο δεν βρήκε καμία αντίσταση από τους κατοίκους, με αποτέλεσμα να τους χαρίσει σημαντικά προνόμια. Καθώς εισέρχεται στην Κορινθία από τα δυτικά και συναντά τους μικρούς οικισμούς της και τα γόνιμα εδάφη της, «κατεπλάγη ο πορθητής» όπως λένε οι ιστορικοί, από την ευφορία, ώστε παρεχώρησε ελευθερία και ανεισφορία σε όσους από τους τρομαγμένους κατοίκους ήθελαν να γυρίσουν στον τόπο τους. Είναι πιθανό, αν και ιστορικά ανεξακρίβωτο, το προνομιακό φορολογικό καθεστώς της Βόχας, να έχει την πηγή του σ’ αυτό το πέρασμα, σ’ αυτό το θαυμασμό του Πορθητή για την περιοχή.

Στην Κόρινθο όμως τον περίμενε μια μεγάλη απογοήτευση. Το κάστρο παρέμενε απόρθητο, ενώ ο υπερασπιστής του, ο Ματθαίος Ασάνης, είχε καταφέρει να το εφοδιάσει και να ενισχύσει τις άμυνες και τη φρουρά του! Επιπλέον τα πράγματα είχαν δυσκολέψει πολύ για τους πολιορκητές, διότι το λιγοστό χορτάρι που υπήρχε ως τροφή των αλόγων έχει εξαντληθεί ή έχει ξεραθεί από τη ζέστη που επικρατεί στον βοχαΐτικο κάμπο.

Ποιος ήταν όμως ο Ματθαίος Ασάνης που είχε καταφέρει για τρεις περίπου μήνες να κρατήσει τις τουρκικές ορδές μακριά από την Κόρινθο;

Ο Ματθαίος Ασάνης ήταν απόγονος της βουλγάρικης δυναστείας των Ασανών και της περιώνυμης δυναστείας των Παλαιολόγων. Ο πατέρας του ήταν ο Παύλος Ασάνης και η μητέρα του, μία Παλαιολογίνα. Η αδελφή του Θεοδώρα, ήταν η σύζυγος του Δεσπότη του Μορέα Δημητρίου Παλαιολόγου και η τύχη του Ματθαίου συνδέθηκε, μοιραία, με την τύχη των τελευταίων Παλαιολόγων.

Γεννημένος μάλλον, περί το 1405, ήταν μόλις 18 χρονών όταν τον Σεπτέμβριο του 1423, στάλθηκε με τον γαμπρό του, Δημήτριο Παλαιολόγο, ως πρέσβης, στην αυλή του Ούγγρου βασιλιά Σιγισμούνδου. Το 1442 φαίνεται ότι έπαιξε κι αυτός το ρόλο του στην αποτυχημένη απόπειρα του πατέρα του Πορθητή, σουλτάνου Μουράτ του Β΄ να πολιορκήσει την Κωνσταντινούπολη, όμως φυλακίστηκε από τον αυτοκράτορα Ιωάννη Παλαιολόγο, κατάφερε να διαφύγει και να βρει καταφύγιο μαζί με τον Δημήτριο, πάντα, στους Γενοβέζους του Γαλατά.
Ακολούθησε τον Δημήτριο στη Λήμνο, όταν ορίστηκε κυβερνήτης του νησιού και στη συνέχεια στο Δεσποτάτο του Μοριά. Το 1452 κατάφερε να πετύχει μια σπουδαία νίκη έναντι των οθωμανικών στρατευμάτων στο Λεοντάρι της Μεγαλόπολης, παρασύροντας τους σε ένα στενό πέρασμα, όπου οι περισσότεροι Τούρκοι σκοτώθηκαν και ο αρχηγός τους Αχμέτ Μπέης πιάστηκε αιχμάλωτος.
Το 1454 ορίστηκε κυβερνήτης της Κορίνθου και ήταν αυτός που βρέθηκε στις 15 Μαΐου του 1458 στη δυσάρεστη θέση να δει τα λεφούσια του Μωάμεθ να κατακλύζουν τον Ισθμό και τις βορειανατολικές παρειές της Κορίνθου. Ο Ματθαίος σε αντίθεση με τον γαμπρό του Δημήτριο Παλαιολόγο, ήταν γενναίος, πολυμήχανος και δραστήριος. Μαζί του είχε τον Λουκάνη Νικηφόρο με τον οποίον οργάνωσαν την άμυνα του κάστρου και της πόλης όσο καλύτερα μπορούσαν.
Όπως είπαμε και παραπάνω ο Μωάμεθ άφησε το μισό στρατό του στην Κόρινθο και συνέχισε για τα άλλα κάστρα του Μοριά. Όταν ο σουλτάνος και Πορθητής της Πόλης επανήλθε στις 6 Αυγούστου 1458 ο Ασάνης είχε καταφέρει να διατηρήσει τον Ακροκόρινθο απόρθητο. Μάλιστα, με μια γενναία και παράτολμη κίνηση, βγήκε από το κάστρο της Κορίνθου, πήγε στο Ναύπλιο για να εξασφαλίσει τα απαραίτητα εφόδια για τους έγκλειστους. Μάλιστα, όχι μόνο κατάφερε να ανεφοδιάσει τον Ακροκόρινθο, αλλά ενίσχυσε τη φρουρά του με εβδομήντα επιπλέον άνδρες που έφερε μαζί του και ξαναμπήκαν στο κάστρο!
Έξαλλος ο σουλτάνος έδωσε διαταγή να καταρρίψουν την είσοδο του Ακροκορίνθου. Έστησε τα κανόνια του απέναντι από την πύλη και διέταξε τους άνδρες του να κατασκευάσουν λίθινες οβίδες από τα ερείπια του αρχαιολογικού χώρου της Κορίνθου! Τεράστια καταστροφή φαίνεται πώς έγινε στον αρχαιολογικό χώρο, παρότι δεν γνωρίζουμε με ακρίβεια αν γκρέμισε αρχαία οικοδομήματα για να κατασκευάσει τα πολεμοφόδιά του. Τελικά, οι επαναλαμβανόμενες βολές κατάφεραν σημαντικό ρήγμα στον εξωτερικό από τους τρεις περιβόλους του Ακροκορίνθου, με αποτέλεσμα οι Τούρκοι να επιχειρήσουν έφοδο στο δεύτερο περίβολο.

Οι υποστηρικτές του κάστρου όμως, είχαν συγκεντρώσει μεγάλο αριθμό πετρών, βράχων και άλλων ογκωδών τα οποία εκσφενδόνιζαν εναντίον των αντιπάλων τους καταφέρνοντάς τους σημαντικά πλήγματα, σε σημείο που τους ανάγκασαν να οπισθοχωρήσουν με μεγάλες απώλειες.
Στο τουρκικό στρατόπεδο υπήρξε προβληματισμός ώσπου οι στρατιωτικοί του Μωάμεθ κατασκεύασαν μία πέτρινη σφαίρα, εννιακοσίων λίτρων(!), την οποία εκτόξευσαν κατά του Ακροκορίνθου. Η τεράστια αυτή σφαίρα έπεσε μέσα στα τείχη αφού διένυσε περίπου ενάμιση μίλι και κατέστρεψε ολοσχερώς το αρτοποιείο και την οπλοθήκη της καστροπολιτείας. Η ζωή των εγκλείστων δυσκόλεψε σημαντικά, αλλά έκαναν κουράγιο κι έπαιρναν θάρρος από το γεγονός ότι και οι πολιορκητές στερούνταν σημαντικά και τροφές και ζωοτροφές, ίσως δε η κατάστασή τους να ήταν πιο δύσκολη από ό,τι των εγκλείστων. Ο Ασάνης ήταν αποφασισμένος να μην παραδοθεί και περίμενε ότι οι πολιορκητές μπροστά στην έλλειψη τροφής θα υποχωρούσαν.
Τότε, ξαφνικά έκανε την εμφάνισή του ένα τουρκικό απόσπασμα, το οποίο αφού είχε λεηλατήσει τις περιοχές της Ηλείας και της Μεσσηνίας, έφθασε στην Κόρινθο κουβαλώντας σημαντικές ποσότητες τροφών, 15.000 περίπου θρέμματα, γράφει ο Ουίλλιαμ Μίλερ. Ο Ασάνης αντιλήφθηκε αμέσως τη δύσκολη κατάσταση στην οποία περιήλθαν, αλλά κατέστρωνε ήδη σχέδια για να ανακουφίσει τους έγκλειστους, επιχειρώντας ίσως άλλη μία έξοδο που θα ανανέωνε τις προμήθειες των πολιορκούμενων σε τροφές και πολεμοφόδια.
Δυστυχώς, όμως, ο τότε μητροπολίτης Κορίνθου (Ιωακείμ;) είχε διαφορετική άποψη. Αφού έμαθε για τη δύσκολη θέση στην οποία βρίσκονταν, αφενός μεν διέσπειρε στο λαό την διάθεση για παράδοση, αφετέρου δε ειδοποίησε τον Μωάμεθ για την κατάσταση. Ο σουλτάνος δεν έχασε στιγμή και κάλεσε τον Ασάνη να παραδοθεί.
Η λαϊκή δυσαρέσκεια είχε πυκνώσει εντός των τειχών, οι κάτοικοι είχαν πληροφορηθεί την ευνοϊκή μεταχείριση των πληθυσμών από τον Πορθητή και επιθυμούσαν να παραδοθεί το κάστρο. Έτσι το πρωί της 8^ης Αυγούστου 1458, όπως μας παραδίδει ο Finley, ο Ματθαίος Ασάνης και ο Νικηφόρος Λουκάνης κρατώντας σημαίες ανακωχής βγήκαν από τον Ακροκόρινθο παραδίδοντάς τον στον Μωάμεθ τον Πορθητή.

Το «κάστρο του Άστρου» όπως το αποκαλούσαν οι Τούρκοι, η περιώνυμος Κόρινθος, παραδόθηκε, οι κάτοικοί της όμως δεν επιβαρύνθηκαν παρά μόνο τον φόρο που πλήρωναν έτσι κι αλλιώς στους βυζαντινούς άρχοντες. Οι δεσπότες όμως, αναγκάστηκαν να πληρώνουν ετήσιο φόρο πάνω από 3000 χρυσά νομίσματα και να παραχωρήσουν όλες τις πόλεις, τους οικισμούς και τη γη πέριξ της Πάτρας, του Αιγίου, των Καλαβρύτων και όπου αλλού είχε περάσει με το στρατό του ο Μωάμεθ. Ο Ασάνης μετέφερε τις απαιτήσεις του σουλτάνου στους δύο δεσπότες του Μοριά κι αυτοί μη έχοντας άλλη λύση, τις αποδέχτηκαν.
Ο ιστορικός Αμβρόσιος Σφραντζής απογοητευμένος από τις εξελίξεις και από τον δεσπότη Θωμά, έγραψε ότι «τα ρηθέντα άστεα τω αμηρά παρέδωκεν ως λάχανα κήπου».
Ο Μωάμεθ άφησε στην Κόρινθο φρουρά τετρακοσίων επίλεκτων από τους σωματοφύλακές του, εγκατέστησε φρουρές και ενίσχυσε με προμήθειες και προσόδους όλα τα κάστρα που ήταν σε καλή κατάσταση και κατέστρεψε τα υπόλοιπα. Τέλος, άφησε τον Ομάρ, τον γιο του Τουραχάν ως διοικητή της τουρκικής επαρχίας της Πελοποννήσου και αφού ξεκουράστηκε σχεδόν ένα μήνα στην «αφνειό» Κόρινθο, έφυγε για την Αθήνα και για νέες κατακτήσεις!

Το τέλος του Ματθαίου Ασάνη, του τελευταίου βυζαντινού άρχοντα της Κορίνθου

Δύο περίπου χρόνια αργότερα, στα μέσα Μαΐου του 1460 ο Σουλτάνος ζήτησε από τον Δημήτριο να έρθει να τον συναντήσει όμως εκείνος από φόβο μήπως συλληφθεί έστειλε τον Ματθαίο, για τον οποίον ο Μωάμεθ έτρεφε μεγάλο σεβασμό. Όμως ο θυμός του σουλτάνου ήταν τόσο ισχυρός που ούτε ο σεβασμός για τον Ματθαίο, ούτε τα πλούσια δώρα κατάφεραν να τον εξευμενίσουν κι έτσι στις 29 Μαΐου 1460 κυρίευσε το κάστρο του Μυστρά θέτοντας οριστικά τέλος στο ομώνυμο Δεσποτάτο. Ο Ματθαίος συνελήφθη και ακολούθησε τον Δημήτριο για ακόμη μία φορά, στην εξορία του στην πόλη Αίνος της Θράκης, αρχικά και κατόπιν στο Διδυμότειχο, όπου και πέθανε μετά από εφτά χρόνια μέσα στη φτώχεια, αφήνοντας μια κόρη.
Χρόνια αργότερα στη Νάπολη της Ιταλίας, ένας νεαρός ονόματι Θωμάς Ασάνης Παλαιολόγος, βυζαντινός αριστοκράτης, ήταν γνωστός ως ο «άρχοντας της Κορίνθου». Ο νεαρός που είχε οργανώσει μια σημαντική εξέγερση στον ελληνικό χώρο κατά των Οθωμανών και είχε χρηματοδοτήσει την ανέγερση της πρώτης ανατολικής ορθόδοξης εκκλησίας στη Νάπολη, αναφερόταν σε παπική βούλα του Πάπα Παύλου Γ΄ ως «πρώην βασιλέας της Κορίνθου και του Μωριά», καθώς και ως «άρχοντας της Κορίνθου».  Πολλοί ιστορικοί υποστηρίζουν πως ο γενναίος αυτός άνδρας, που ήταν εγκατεστημένος στην Καλαβρία της Κάτω Ιταλίας, ήταν ο εγγονός του Ματθαίου Ασάνη, του τελευταίου Βυζαντινού άρχοντα της Κορίνθου!

Έρευνα-επιμέλεια-κείμενο: Γιώτα Χρ. Αθανασούλη

Πηγές:

• Φερδινάνδος Γρηγορόβιος, Ιστορία της πόλεως Αθηνών κατά τους μέσους αιώνας – Τόμος Β΄
• Γεώργιος Σφραντζής, Χρονικόν της Αλώσεως
• Runciman Steven, Lost Capital of Byzantium: The History of Mistra and the Peloponnese.
• Ουίλλιαμ Μίλλερ, Ιστορία της Φραγκοκρατίας εν Ελλάδι (1204-1566)