Αστεροσκοπείο Στεφανίου

Το Αστεροσκοπείο Στεφανίου είναι το πρώτο σύγχρονο αστεροσκοπείο της Ελλάδας.
Το 1964 μια ομάδα Ολλανδών αστρονόμων επισκέφτηκε την Ελλάδα, αναζητώντας την κατάλληλη περιοχή για την εγκατάσταση ενός δικού της τηλεσκοπίου. Την εποχή εκείνη, ο κόσμος βρισκόταν στον πυρετό της κούρσας του διαστήματος και η Ελλάδα είχε δεχτεί πολλές αιτήσεις από ιδρύματα της Δυτικής Ευρώπης για τη λειτουργία δικών τους αστροφυσικών παρατηρητηρίων. Οι Ολλανδοί συνοδεύτηκαν από τον Έλληνα ομόλογό τους Λυσίμαχο Μαυρίδη του Α.Π.Θ. και επέλεξαν από την περιοχή της Αργολιδοκορινθίας -που είχε τις καλύτερες προδιαγραφές από ολόκληρη την ηπειρώτικη Ελλάδα- το Στεφάνι και συγκεκριμένα την κορυφή της Ψηλής Ράχης.
Ενώ οι Ολλανδοί εξέταζαν το θέμα πίσω στην πατρίδα τους, συνηγόρησαν με την Επιστημονική Επιτροπή του ΝΑΤΟ στην έγκριση οικονομικής ενίσχυσης ύψος 14.000 $ για ένα από κοινού ερευνητικό πρόγραμμα με αντικείμενο τη φωτοηλεκτρική φωτομετρία αστέρων μεταγενέστερων φασματικών τύπων των αστρονόμων κ. Heinz Neckel του Αστεροσκοπείου του Αμβούργου και Λ. Μαυρίδη του ΑΠΘ. Το πρόγραμμα προέβλεπε την μεταφορά από το Αμβούργο και την λειτουργία στην Ελλάδα ενός κατοπτρικού τηλεσκοπίου. Όμως τα χρονικά περιθώρια ήταν στενά και δεν επέτρεπαν την απαλλοτρίωση μιας έκτασης για λογαριασμό του Α.Π.Θ. Έτσι, ο Λ. Μαυρίδης αποφάσισε να προχωρήσει με δικά του χρήματα στην αγορά γης στο λόφο της Δραγατούρας στο Στεφάνι Κορινθίας, ζητώντας και τη συνδρομή του τότε προέδρου του χωριού, Παναγιώτη Γ. Μπαλάφα, ο οποίος έκανε έρανο στο χωριό και οι κάτοικοι έδωσαν ότι είχαν και δεν είχαν για να μην φύγει το αστεροσκοπείο σε άλλη περιοχή. Έτσι ιδρύθηκε το Αστεροσκοπείο Στεφανίου που θα γινόταν στη συνέχεια γνωστό στο διεθνή επιστημονικό κόσμο με το όνομα «Stephanion Observatory».
Τα σχέδια των υποδομών του αστεροσκοπείου πήραν την τελική τους μορφή όταν, το Μάρτιο του 1966, μια αποστολή του Γαλλικού Κέντρου Διαστημικών Ερευνών (CNES) αποφάσισε να εγκαταστήσει στο Στεφάνι ένα κινητό σταθμό παρακολούθησης τεχνητών δορυφόρων. Η Γαλλία μόλις είχε κατακτήσει το διάστημα μετά τις ΗΠΑ και την Σοβιετική Ένωση, έχοντας θέσει σε τροχιά
τους πρώτους τεχνητούς δορυφόρους της. Άλλοι δύο θα εκτοξεύονταν από την βάση του Hammaguir της Αλγερίας τον Φεβρουάριο του 1967 και, προκειμένου να καταστεί πιο ακριβής η παρακολούθηση των δορυφόρων που προορίζονταν κυρίως για γεωδαιτικές μετρήσεις, ήταν αναγκαία η λειτουργία ενός τρίτου σταθμού στην ανατολική Μεσόγειο, εκτός των δύο σταθμών που λειτουργούσαν ήδη στην Αλγερία και στο Observatoire de Haute-Provence της Γαλλίας. Ο σταθμός στο Στεφάνι άρχισε να λειτουργεί τον Οκτώβριο του 1966, πριν ακόμα εγκατασταθεί το τηλεσκόπιο των Γερμανών τον Ιανουάριο του 1967. Περιελάμβανε ένα σύστημα Doppler (ραδιοκύματα) για τον προσδιορισμό της ακτινικής ταχύτητας των δορυφόρων και για τον προσδιορισμό της απόστασης των δορυφόρων ένα σύστημα που εξέπεμπε δέσμες ακτινών Laser προς τους δορυφόρους με την βοήθεια ενός τηλεσκοπίου.
Για τις ανάγκες στέγασης των Γάλλων και Γερμανών είχαν κατασκευαστεί τρία οικήματα, τόσο για τα τηλεσκόπια και το σύστημα Laser, όσο και για την διαβίωση των πολυάριθμων παρατηρητών. Ένας 4ος οικίσκος κατασκευάσθηκε για τη στέγαση του ολλανδικού τηλεσκοπίου van Straaten του Αστεροσκοπείου της Ουτρέχτης, που εγκαταστάθηκε τελικά στο Στεφάνι, τον Ιούλιο του 1967, αποτελώντας το κύριο ερευνητικό όργανο του Netherlands Southern Observing Station (NESOS) έως το φθινόπωρο του 1973. Την εποχή εκείνη πέρασαν από το Στεφάνι πολλοί ανερχόμενοι επιστήμονες που θα αναδεικνύονταν στη συνέχεια σε αστρονόμους παγκοσμίου κύρους όπως ο Ολλανδός Jan van Paradijs, ερευνητής της NASA και ένας από τους κορυφαίους αστροφυσικούς στον κόσμο.
Το αστεροσκοπείο λειτούργησε ευεργετικά για το χωριό και την ευρύτερη περιοχή. 

Επίσπευσε την ηλεκτροδότηση των γύρω χωριών καθώς και την ασφαλτόστρωση του δρόμου που συνδέει το Χιλιομόδι με την Κλένια, το Αγιονόρι και το Στεφάνι. Ειδικά τα πρώτα χρόνια, το Αστεροσκοπείο απασχολούσε ως μάγειρες, οδηγούς, κηπουρούς και καμαριέρες αρκετούς κατοίκους του χωριού. Εν τω μεταξύ τα σχέδια για την κατασκευή αστεροσκοπείου στην Ψηλή Ράχη και τη λειτουργία ελληνικού τηλεσκοπίου δεν είχαν εγκαταλειφθεί από το Α.Π.Θ. 

Είχαν γίνει όλες οι απαραίτητες μελέτες, όμως το κόστος της κατασκευής δρόμου πρόσβασης στη κορυφή φαίνεται πως λειτούργησε τελικά ανασταλτικά. Έτσι, το πρώτο σύγχρονο τηλεσκόπιο της Ελλάδας και ένα από τα μεγαλύτερα της εποχής του στην Ευρώπη, το κατοπτρικό τηλεσκόπιο των 30 ιντσών, εγκαταστάθηκε στις 25.06.1971 στον οικίσκο που είχε φιλοξενήσει το γερμανικό τηλεσκόπιο ως το Σεπτέμβρη του 1970, χαράζοντας μια νέα πορεία για το Αστεροσκοπείο Στεφανίου και την ελληνική αστρονομία γενικότερα.
Από το 1985 το Αστεροσκοπείο αποτέλεσε χάρη στον Κορίνθιο καθηγητή μαθηματικών Λυκείου κ. Νίκο Δασκαλόπουλο, σημείο αναφοράς για μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Κορινθίας στο μάθημα επιλογής την Αστρονομία με αποτέλεσμα τη δραστηριοποίηση ερασιτεχνών αστρονόμων σε τοπικό επίπεδο. Ο Σύλλογος μας διοργάνωσε επί πολλά χρόνια αστρονομικές διαλέξεις και βραδιές παρατήρησης σε συνεργασία πάντα με καθηγητές διάφορων πανεπιστημιακών και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, με μεγάλη απήχηση στο κοινό της ευρύτερης περιοχής.

Τηλεσκόπια

Το τηλεσκόπιο αυτό εγκαινίασε από τα μεσάνυκτα της 26/27 Ιουνίου 1971, όταν εκτελέστηκαν οι πρώτες δοκιμαστικές παρατηρήσεις, μια νέα εποχή της ιστορίας του Αστεροσκοπείου Στεφανίου, η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα. «Από ερευνητικής πλευράς το τηλεσκόπιο του Στεφανίου θεωρείται σήμερα το κορυφαίο τηλεσκόπιο του κόσμου σε παρατηρήσεις αστέρων εκλάμψεων.» – Ιωάννης Χ. Σειραδάκης
Το τηλεσκόπιο είναι κατoπτρικό, τύπου Cassegrain, με ασυμμετρική στήριξη. Ανήκει στην κατηγορία των τηλεσκόπιων που έγιναν γνωστά ως «συλλέκτες φωτός» (light collectors). Τα τηλεσκόπια του τύπου αυτού κατασκευάστηκαν ύστερα από υπόδειξη του H. Johnson και προορίζονται, κυρίως για τη διεξαγωγή φωτοηλεκτρικών παρατηρήσεων. Για το λόγο αυτό δεν είναι απαραίτητο να γίνει εξαιρετικά ακριβής διαμόρφωση των κατοπτρών τους, αφού το μόνο που χρειάζεται να κάνουν τα κάτοπτρα αυτά είναι να συλλέγουν ένα υψηλό ποσοστό του προσπίπτοντος αστρικού φωτός επάνω στην επιφάνεια της καθόδου του φωτοπολλαπλασιαστού του φωτόμετρου.
Στην περίπτωση του τηλεσκόπιου του Αστεροσκοπείου Στεφανίου το 85% της ανακλώμενης ενέργειας του αστρικού φωτός συγκεντρώνεται, επιτρέποντας έτσι την εκτέλεση ακριβών φωτοηλεκτρικών παρατηρήσεων.
Το πρωτεύων κάτοπτρο είναι υπερβολικό, κατασκευασμένο από Cer-Vit, έχει διάμετρο 30 ίντσες και φέρει μέσο οπή διαμέτρου 9 ιντσών. Ο εστιακός λόγος είναι ίσος προς f/3, για την κύρια εστία και f/13,5, για την εστία Cassegrain. Επομένως, η κλίμακα στην εστία Cassegrain είναι ίση προς 20″/mm.
Στην ίδια στήριξη και παράλληλα προς το τηλεσκόπιο είναι τοποθετημένο ένα διαθλαστικό τηλεσκόπιο διαμέτρου αντικειμενικού 6 ιντσών, με εστιακό λόγο f/10, που χρησιμεύει ως ερευνητής. Είναι εφοδιασμένος με ορθοσκοπικό προσοφθάλμιο εστιακής αποστάσεως 38 mm, και επομένως παρέχει μεγένθυνση ίση προς 40.

 http://stephanion.gr/