ΚΛΕΝΙΑ: Ο μεταβυζαντινός ναός Αγ. Παντελεήμονα (πρώην Αγ. Νικόλαος)

Ο ναός του Αγ. Παντελεήμονα (παλαιός Αγ. Νικόλαος) βρίσκεται 1 χλμ. Νοτιοδυτικά του χωριού επάνω σε ένα ψηλό λόφο-πρόβουνο, κόντρα στο βουνό Νυφίτσα.

Η τοιχοδομία του ναού δεν είναι πολύ επιμελημένη. Οι τοίχοι έχουν χτιστεί με μεγάλες η μικρές πέτρες, ατημέλητα λαξεμένες, με εξαίρεση τις γωνίες όπου η πέτρες είναι μεγαλύτερες και τετραγωνισμένες με μεγαλύτερη προσοχή. Ανάμεσα από τις πέτρες διακρίνονται κεραμίδια τοποθετημένα άτακτα αλλού περισσότερα και αλλού λιγότερα. Στην κόγχη του ιερού υπάρχει μικρό σχεδόν παραλληλόγραμμο άνοιγμα σκαλισμένο στο μέσον πωρόλιθου. Πάνω από την είσοδο σχηματίζεται ανακουφιστικό τόξο με οξεία όμως απόληξη, στο τύμπανο στο οποίο έχει ζωγραφιστεί η εικόνα του Αγ. Νικολάου. Πρόκειται για ισλαμικό τόξο δείγμα ότι ο ναός χτίστηκε επί τουρκοκρατίας (είναι η εποχή κατά την οποία τα σπουδαιότερα μνημεία ανεγείρονται σε μονές, δεδομένου ότι πόλεις και κοινότητες αντιμετώπιζαν τις απαγορεύσεις των τουρκικών αρχών).

 Όπως μνημονεύονται στην κτητορική επιγραφή που σώζεται ακέραιη στο βόρειο τοίχο, ο ναός το 1593 ανακαινίσθηκε, και τοιχογραφήθηκε από των Μαρίνο Κακαβά, με βοηθό του το νεότερο αδερφό του των Δημήτριο. Ο καλλιτέχνης ακολουθεί την Κρητική σχολή και είναι επηρεασμένος από την τεχνική των φορητών εικόνων, οι Κακαβάδες έχουν αγιογράφησι και άλλους ναούς στην περιοχή (Ταξιαρχών Στεφανίου, Αγ. Μαρίνας Φανερωμένης, Αγ. Δημήτριου Ρειτού-Αθικίων). Σύμφωνα  με την επιγραφή ήταν μοναστήρι, με τουλάχιστον τέσσερις καλόγερους τους ιερομονάχους Μακάριο και Μητροφάνη και τους μοναχούς Γερμανό και Λεόντιο. Στην επιγραφή αναφέρεται ότι και η τέσσερις βοήθησαν στην ανακαίνιση και αγιογράφηση της εκκλησίας, αλλά φαίνεται ότι προσφορά χρημάτων έγινε από τον Λεόντιο, ο οποίος πούλησε  χωράφια και ελιές σε άγνωστες μνημονευόμενες τοποθεσίες. Το όνομα ενός ακόμη ιερομονάχου Ιωασάφ έχει γραφεί στο ιερό, πάνω από την πρόθεση: Ιωασάφ Ιερομονάχου δώρων (;) που προφανώς συνέβαλε στην εικονογράφηση τμήματος του ιερού, στο σημείο αυτό.

 Η διαστάσεις του ναού είναι 3,15x6,45 (χωρίς την κόγχη του ιερού)στεγάζεται με καμάρα και είναι κατάγραφος. Η χαμηλή πόρτα ανοίγεται στο δυτικό τοίχο, ενώ παράθυρα δεν υπάρχουν. Οι τοιχογραφίες παρουσιάζονται κατά ζώνες· στον κυρίως ναό τρεις ζώνες σε κάθε τοίχο, η χαμηλότερη μεγαλύτερη σε πλάτος, και στην καμάρα δύο, οι οποίες χωρίζονται με κάθετες γραμμές σχηματίζοντας τετράγωνα, ένα για κάθε μορφή αγίου. Εξαίρεση αποτελεί ο δυτικός τοίχος όπου η κρίση των δικαίων και αδίκων εκτυλίσσεται ελεύθερα. Στο Ιερό που χωρίζεται σήμερα από τον κυρίως ναό με ταπεινό ξύλινο τέμπλο, ανάμεσα στην κόγχη και το τυφλό άνοιγμα της πρόθεσης πάνω από τον Αγ. Στέφανο, υπάρχει δεύτερη επιγραφή δυσανάγνωστη. Το μόνο βέβαιο είναι ότι μνημονεύονται ονόματα μοναχών που φαίνεται πως συνέβαλαν επίσης στην εικονογράφηση. Αν ληφθεί υπόψη ότι υπάρχουν και άλλα δυσανάγνωστα ονόματα, ο αριθμός των μοναχών ανέρχεται περίπου σε δέκα. Αν θεωρηθούν όλοι σύγχρονοι, φαίνεται πως η μονή ήταν αρκετά ανθηρή.

 Ο χώρος της μονής έχει υποστεί αλλαγές χαλάσματα όμως από τα κελιά διατηρούνταν, ως τα τελευταία χρόνια κυρίως νότια και νοτιοδυτικά του ναού. Οι μοναχοί πρέπει να υδρεύονταν από το «Καμαράκι», πηγάδι που βρίσκεται σε μικρή απόσταση ΒΔ του μοναστηριού, λίγο παρακάτω από την κορυφή του λόφου, καθώς και από πηγή 200 περίπου μέτρα ΒΑ της εκκλησίας, όπου υπήρχαν ως τελευταία οι δεξαμενές συγκέντρωσης του λιγοστού νερού. Το νερό μαζευόταν σε δεξαμενή-πηγάδι ενός περίπου μέτρου βάθους στρογγυλό και χτισμένο με πέτρες και πορτσολάνα. Αγωγός οδηγούσε σε στρογγυλή μεγαλύτερη δεξαμενή, που σε αντίθεση με το πηγάδι ήταν μάλλον ξεσκέπαστη.

 Το μοναστήρι δεν πρέπει να ήταν μετόχι της κοντινής Φανερωμένης (όπως λέει η παράδοση) και δεν πρέπει να συγχέέται με το μετόχι Άγιος Νικόλαος πίσω από τον ερειπωμένο Αϊ Λιά του δυτικού τμήματος της κορυφής της Κλενιάτικης Νυφίτσας, το οποίο άνηκε στη μονή Φανερωμένης. (αποκλείεται εξάλλου δυο κοντινοί Άγιοι Νικόλαοι να ήταν μετόχια του ιδίου μοναστηρίου).

  Ο μεταβυζαντινός ναός Αγ. Παντελεήμονα (πρώην Αγ. Νικόλαος) έμεινε μοναστηριακός ως ότου παραχωρήθηκε στην κοινότητα της Κλένιας και οι κατοικοί της τον αφιέρωσαν σε άλλον Άγιο (Παντελεήμονα), τοποθετώντας μια απλή φορητή εικόνα στη θέση του τέμπλου όπου συνήθως εικονίζεται ο τιμώμενος Άγιος, αφού εκκλησία που να τιμόταν στο όνομα του Αγ. Νικολάου υπήρχε. Πάντως δε γνωρίζουμε με βεβαιότητα αν ο ναός του λόφου ήταν αφιερωμένος στον Αγ. Νικόλαο πριν τοιχογραφηθεί. Δε γνωρίζουμε επίσης σε τι κατάσταση τον βρήκαν οι παραπάνω μοναχοί, αν δηλαδή ήταν σε καλή κατάσταση η ημιερειπωμένος και εγκαταλειμμένος. Τέλος είναι άγνωστη και η ακριβής χρονολογία κατασκευής του, δηλαδή πριν πόσα χρόνια από την ανακαίνιση και ιστόρισή του είχε ανεγερθεί, πρέπει όμως να υπολογίσουμε τουλάχιστον μερικές δεκαετίες νωρίτερα.

 

Πηγή: Μελέτη Μιχαήλ Σ. Κορδώση (Μεσαιωνική και Νεότερη Κλενα-Κλένια ιστορικογεωγραφικά μελετήματα αρ. 5) 


 http://www.klenia.gr/Ag_%20panteleimon.htm